Szanse i zagrożenia w rozwoju sektora pozarządowego w Polsce

        Szanowny Pa­nie Ministrze! W dniu dzisiejszym na forum Wysokiej Izby po raz drugi rozpatrujemy sprawozdanie rządu, które jest przygotowane dla Sejmu i Senatu, z funk­cjonowania ustawy o działalności pożytku publiczne­go i o wolontariacie. Pierwsze sprawozdanie zostało przedstawione po pierwszym okresie jej funkcjono­wania. Ustawa przewidywała, że tylko ta cześć bę­dzie na początku przedmiotem monitorowania przez Wysoką Izbę. Po nowelizacji ustawy w 2010 r. przy­jęto, że właśnie w okresie dwuletnim będziemy sy­stematycznie monitorować funkcjonowanie tej usta­wy, a także relacje między władzą publiczną a sekto­rem pozarządowym.

W okresie, który jest przedmiotem dzisiejszego sprawozdania, Wysoka Izba z udziałem Komisji Po­lityki Społecznej i Rodziny i podkomisji stałej do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi, we współpracy z sektorem, a także ministrem pracy i polityki społecznej dokonała dwóch nowelizacji tego aktu prawnego. Po pierwsze, przepisy, które uporząd­kowały pewne relacje, uprościły funkcjonowanie ad­ministracyjne. Po drugie, przepisy, które wprowadzi­ły szereg nowych rozwiązań, o których mówił pan minister, m.in. pożyczki, poręczenia, umożliwiły funkcjonowanie inkubatorów prowadzonych przez samorządy dla sektora pozarządowego – te inkuba­tory mogą być również przekazywane w drodze konkursu do prowadzenia przez sektor pozarządowy.

Jest także bardzo istotna kwestia, o której nie mówimy w sprawozdaniu, zapominamy, a mianowi­cie to, że przy nowelizacji tej ustawy udało nam się zmienić na wniosek parlamentarzystów art. 221 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, który daje możliwość finansowania ze środków budżetów sa­morządów inwestycji, modernizacji i remontów obiektów będących własnością sektora pozarządo­wego. To jest sprawa o kapitalnym znaczeniu, dla­tego że do tej pory czy do momentu wejścia tego przepisu wszystkie samorządy odpowiadały, że nie ma podstaw prawnych do wprowadzenia tego roz­wiązania, a takie rozwiązania funkcjonowały, jeśli chodzi o te podmioty, które były finansowane z bu­dżetu państwa, np. fundacje powoływane przez sek­tor Skarbu Państwa.

Oczywiście zmiany tego dokumentu podstawowe­go, jakim jest ustawa o działalności pożytku publicz­nego i o wolontariacie, jak znam życie, również będą wprowadzone. Jak wiadomo, w resorcie trwają kolejne prace dotyczące nowelizacji tejże ustawy.

Wysoki Sejmie! Sprawozdanie opisuje dość szeroko, po pierwsze, zasady współpracy sektora z administra­cją publiczną w podziale na administrację rządową i samorządową, po drugie, funkcjonowanie tych ele­mentów współpracy. Pokazuje także w jakiś sposób kondycję sektora, choć to sprawozdanie wcześniejsze w większym stopniu opisywało kondycję finansową sektora, teraz jest mniej tych informacji.

Jeśli chodzi o te podstawowe elementy dotyczące współpracy sektora z administracją publiczną, to ustawa o działalności pożytku publicznego i wolon­tariacie, podkreślając element partnerskiej współpra­cy, nienacechowanej, nienakierowanej tylko i wyłącz­nie na pojedynczy incydent, ale na możliwość reali­zacji zadań publicznych w dłuższym okresie, np. w obszarze oświaty, edukacji, polityki społecznej, sportu czy programów europejskich, wprowadziła możliwość zlecania tych zadań i podpisywania umów wieloletnich. Wcześniej takie umowy wieloletnie mo­gły być zawierane do trzech lat. Nowelizacja ustawy wprowadziła możliwość zawierania tych umów wie­loletnich do pięciu lat. Po raz pierwszy w tym spra­wozdaniu mamy monitoring, jak ten mechanizm funkcjonuje, jeśli chodzi o administrację publiczną. Na razie łącznie samorząd i rząd w 2010 r. to tyło 5,35% wszystkich umów, miały one charakter umo­wy wieloletniej, czyli jesteśmy na starcie budowania tej dłuższej polityki, opartej na partnerstwie.

Mam zaszczyt monitorować ten mechanizm, zwłaszcza w stosunku do rządu, i muszę powiedzieć, że mam niepokojące sygnały, bo z odpowiedzi na in­terpelacje i zapytania wynika, że w 2013 r. planuje się mniej umów wieloletnich niż w 2012 r., choć w spra­wozdaniu mamy opisane lata 2010–2011. W ramach tej współpracy mamy przede wszystkim współpracę finansową, polegającą na zlecaniu zadań poprzez sy­stem konkursowy oraz w innych formach wynikają­cych z ustaw, np. z ustawy o ochronie przeciwpoża­rowej, ustawy o finansach publicznych, ustawy o spor­cie czy z uchwał jednostek samorządu terytorialnego dotyczących kultury i dziedzictwa narodowego. I tak te umowy wieloletnie w administracji w 2010 r., jeśli chodzi o konkursy i inne formy, to było 2,2 tych umów, w 2011, jeśli chodzi o inny sposób, to było wię­cej, bo 6,8, ale mniej, jeśli chodzi o konkursy, bo 1,9.

Jeśli chodzi o administrację samorządową, to te umowy wieloletnie w konkursach stanowiły ok. 10%, w innych rozwiązaniach – 1%, a w 2011 r. był spadek – 2,3%, ale w innych rozwiązaniach pozakonkurso­wych było to 7%. Co może niepokoić? Przede wszyst­kim niepokoi, na podstawie analizy sprawozdania, porównując rok 2010 do roku 20111, ilość środków finansowych, która została przekaza